Hoe kijken boeren, tuinders en de periferie aan tegen data delen? Welke ontwikkelingen zoeken zij? Hoe kijken ze aan tegen het eigenaarschap van data? Welke apps en innovaties kunnen boeren goed gebruiken? Directeur Sener Celik gaat in gesprek met diverse boeren en organisaties in Nederland om de stemming te polsen.
Simone en haar moeder Antoinette Uijttewaal runnen samen een melkveebedrijf in Horssen (Gld.). Ze hebben 75 melkkoeien en jongvee en 50 hectare. Ze melken met een robot en het oogsten besteden ze uit. Een aantal uren per week helpt een zzp-er om het werk rond te zetten.
Simone wist nooit dat ze boer wilde worden, vertelt ze aan de keukentafel. Haar vader Jan overleed in 2014. Na haar studie in Wageningen werkte ze twee jaar bij een communicatiebureau. Daar bezocht ze veel boeren. Ze kwam erachter dat ze vooral de transitie die boeren maken interessant vond. Haar moeder Antoinette was op dat moment het bedrijf aan het afbouwen. In de weekenden hielpen Simone en haar zussen regelmatig mee. Zo’n 2,5 jaar geleden gaf ze bij haar moeder aan dat ze misschien toch wel iets met de boerderij wilde. ‘Ik leer momenteel heel veel en vind het wel spannend of het allemaal gaat lukken.’
Simone is eerst twee dagen minder gaan werken buiten de deur, maar moest op een gegeven moment toch kiezen en koos voor de boerderij. De taakverdeling is nog volop in beweging. ‘Eerst was ik meer een stagiair, nu doe ik ook de koeien. We doen nog steeds veel samen.’ Antoinette doet de inkoop, administratie en het jongvee. Samen volgen ze een cursus Koe & Bodem en daarin hebben ze dezelfde visie.
Antoinette vertelt dat ze boerin werd toen Jan overleed. ‘Ik had niet gedacht dat ik het zou doen. Maar als ik het zou verkopen zou ik ook mijn woonplek kwijt zijn. Ik ben het toen met vallen en opstaan zelf gaan doen. Dat was ook een manier om met het verlies om te gaan. Het was pittig af en toe. Vooral omdat het altijd maar doorgaat. Bijvoorbeeld een storing van de robot. Die kun je 7 dagen in de week krijgen. De vorige robots dateerden nog van onze verhuizing naar deze plek in 2001. Het was ook wel tijd voor andere robots. Nu draait het beter’, vertelt Antoinette.
Kansen in verduurzaming
‘Bijzonder knap hoe jullie samen nu de boerderij hebben voortgezet’, zegt Sener. Hij vraagt waar de ondernemers nog kansen zien.
Simone: ‘We willen graag verduurzamen. Dat is wat de maatschappij van ons vraagt en wat bij ons past. Meer met de natuur werken en meer vanuit onszelf ondernemen. Niet vanuit de druk van politiek of zuivel, maar op basis van onze eigen visie. Het droombeeld van waar we over vijf jaar staan zijn we nog aan het maken. Maar ik zie hier wel meer natuur, meer bosjes, meer bomen, meer mensen en gezelligheid. Meer reuring, bijvoorbeeld met educatie, cursussen of workshops.’
Ze vervolgt: ‘De melkprijs is nu goed, maar alles is ook heel duur. Of we ook echt biologisch gaan boeren weten we nog niet. We zetten stappen om duurzaam te worden. Dat wordt nu nog niet beloond, want we leveren nog reguliere melk. Misschien is zelf verwaarden ook wel iets voor ons. Met meer lokale afzet.’
Ander beeld van JoinData
Tijdens haar werk bij het communicatiebureau kwam Simone in contact met JoinData. ‘Maar nu ik er vanuit onze eigen boerderij mee werk, is het toch anders’, vertelt ze. ‘Eerst hadden we het helemaal niet hier, maar steeds meer leveranciers vroegen erom. We maakten een account aan en ik ben het steeds meer gaan gebruiken. Er wordt zoveel data gedeeld in bijvoorbeeld de KringloopWijzer of met je zuivelorganisatie, voeradviseur of accountant. Het is goed dat het veilig gesteld wordt en dat je kan zien met wie je je data deelt. Ik moet wel zeggen dat nu ik een account heb, ik niet maandelijks check wat we delen.’ Sener geeft aan dat maar weinig ondernemers dat maandelijks doen. ‘We zien een defensieve groep die het eng vindt en een grote middengroep die regelmatig inlogt omdat leveranciers het vragen.’
Beveiliging van data
Simone vraagt zich af hoe het met de beveiliging van de data gaat. ‘Wij hebben een goede virusscanner, maar hoe doen kleine, nieuwe partijen dat? Je deelt soms meer dan je denkt. Bijvoorbeeld met de voerleverancier ook de melkgeldafrekening.’ Antoinette reageert verbaasd: ‘Ziet de voerleverancier ook de melkgeldafrekening?’
Sener: ‘Ja, als je EDI-zuivel deelt met de voerleverancier, dan deel je nu ook je financiële data. Dat komt omdat het nu één groot bericht is met alle data. Binnenkort veranderd dit met de komst van het nieuwe Zuivelbericht, eDairy, en kun je zelf bepalen of je ook je financiële melkgegevens wilt delen met een partij of alleen je kwaliteit- of duurzaamheidsdata.’
Antoinette en Simone maken gebruik van een factuursysteem via hun managementprogramma. Antoinette: ‘Ik heb er wel moeite mee dat er weer ergens gegevens staan. Die stuurt het misschien ook weer door naar een managementprogramma, accountant of bank. Je hoopt dan dat niet ergens onderweg gehackt wordt.’
Sener: ‘Data delen doe je op basis van vertrouwen. Dan ga je ervan uit dat de afnemer van bijvoorbeeld jouw factuur er niets anders mee doet dan jou ondersteunen bij je financiële administratie. Om hier overzicht en inzicht in te houden, leg je die afspraak vast in een doelbinding. Hierin staat wat een afnemer wel of niet met je data mag doen. Aangezien je steeds meer data produceert en deelt, is het van belang dat je hierover in control bent en blijft. En belangrijker nog; dat jij de vruchten ervan plukt.’
Simone reageert: ‘Technologie en data zijn ook best fijn. Kijk naar onze robots. En we hebben sensoren aangeschaft. Die geven overzicht en we kunnen zo makkelijker iets uitbesteden omdat personeel ook kan zien dat een koe tochtig is. Ik zou wel meer van deze toepassingen willen.’
Wie niet sterk is moet slim zijn
Antoinette somt op van welke technieken hun bedrijf gebruik maakt: ‘Een managementprogramma, melkrobots, sensoren. Wij zijn niet zo sterk, dus wij moeten slim zijn. Het is voor ons belangrijk snel te weten of een koe ziek wordt bijvoorbeeld. Ik zou de sensoren niet willen missen. We meten nu activiteit, tocht, herkauwactiviteit en afkalven en zijn aan het doorontwikkelen. Je moet wel zelf op blijven letten, want het programma is ook nog aan het leren. Gegevens van ons managementprogramma, de voermonitor, inseminatie en droogzetdata worden gekoppeld.’
Sener: ‘Er wordt ook veel verplicht gedeeld, hoe kijken jullie daar tegenaan?’
Simone: ‘De KringloopWijzer is nu een instrument waardoor onze afnemer onze melk beter kan verwaarden. Maar het vergt wel tijd. Soms heb je alles ingevoerd voor KoeAlert en een maand later weer voor KringloopWijzer of voor de overheid. Je ontkomt er niet aan om niet te delen, maar dat vraagt wel vertrouwen. Data is lastig.’ Antoinette vult aan: ‘Dat komt ook omdat data niet tastbaar is. Terwijl ons werk met de natuur, dieren en grond juist erg tastbaar is.’
Rekening moet niet hoger worden
Recent ontvingen de onderneemsters een rekening van JoinData. Sener informeert of ze het logisch vonden dat er een bijdrage betaald moest worden. Antoinette geeft aan dat ze het wel logisch vond, maar dat het niet meer moet worden. Simone vult aan het toch wel gek te vinden dat de boer moet betalen. ‘Onze voerleverancier en zuivelorganisatie zijn toch coöperaties? Staat het niet ook nog op hun rekening? Betalen we dan indirect twee keer?’
Sener antwoordt dat JoinData bewust een non profit-coöperatie is. ‘Wij doen niks met data. Onze omzet komt uit partijen die data ophalen. Het voordeel voor hen is dat ze met één partij verbinding moeten maken. Tot 2021 maakten jullie de koppeling met EDI-zuivel voor 16 euro per koppeling en jullie hadden er vast een stuk of drie? Die worden nu niet meer geïnd.’
Sener informeert aan het eind van het gesprek of Antoinette en Simone een opdracht voor hem hebben. Simone: ‘Ik mis een dashboard waar alle data in staat zodat je er zelf mee aan de slag kan. Bijvoorbeeld bacteriën in de bodem in relatie tot melkproductie en kwaliteit. Nu zijn we voor de toegang tot onze eigen data afhankelijk van een derde partij. Van bijvoorbeeld de software van de robot of een pdf die je krijgt na de melkcontrole. Je kan deze data niet zelf tegen elkaar uit zetten. Boer aan het roer van data wordt steeds belangrijker. Je zou als boer eigenlijk niet hoeven vechten voor je data.’
