Interview Nils Spaans

JoinData is een onafhankelijk dataplatform opgericht om de boer controle te geven over zijn data. Onder andere FrieslandCampina, Agrifirm en CRV zijn als boerencoöperaties lid van JoinData. Alle melkveehouders in Nederland maken gebruik van JoinData via de kringloopwijzer. Maar, gaan ze JoinData ook gebruiken voor andere datastromen? Wat zijn de voor- en nadelen van datadelen? Om welke apps en innovaties zitten boeren te springen? Directeur Sener Celik gaat in gesprek met diverse boeren in Nederland om de stemming te polsen.

Vlakbuiten het idyllische Broek in Waterland, onder de rook van Amsterdam, ligt de boerderij van biologisch melkveehouder Nils Spaans. Hij gebruikt al 22 jaar een melkrobot, als eerste biologische boer ter wereld. Je kan hem dus gerust een digitale voorloper noemen. Hoe kijkt Nils aan tegen big data die deze robotisering oplevert? Hoe denkt hij over privacy? Wat voor nieuwe apps zouden hem vandaag de dag helpen bij zijn bedrijfsvoering? En hoe denkt hij überhaupt over het delen en koppelen van data? Hij gaat in gesprek met Sener Celik, directeur van dataplatform JoinData.

Aan de eettafel bij Nils Spaans woedt regelmatig de discussie over data delen, koppelen en privacy. Het idee is: als je niks fout doet, heb je niks te verbergen. Maar klopt dat wel? Nils heeft aan den lijve ondervonden dat het koppelen van data ervoor kan zorgen dat je onterecht als fraudeur wordt aangemerkt.

Nils: Anderhalf jaar geleden ging plotseling mijn bedrijf op slot. Er mocht geen koe meer mijn erf op of af. Ik zou, net als 1.400 andere boeren, tweelingfraude hebben gepleegd: een manier om de fosfaatwet te omzeilen door koeien als pink aan te merken. Achteraf kon ik aantonen dat ik net als verreweg de meeste andere verdachte boeren niks verkeerds had gedaan, maar het leverde enorm veel stress en ook schade op.

Sener: Wat deed dit met jou?

Niks: Ik had zoiets van: jongens, ik kan het uitleggen. De fosfaatwet bestond nog niet eens op het moment dat ik vergat een overleden kalf aan te merken voor destructie, waardoor het leek alsof ik een koe als pink had geregistreerd. Maar ik ken boeren die er helemaal aan onderdoor gingen, terwijl er ook bij hen niks aan de hand was.

Sener: Komt zo’n onterechte fraudezaak door het koppelen van data, of door menselijk handelen in het proces?

Nils: Beide, denk ik. Door het koppelen van data kwam er een verkeerd beeld bovendrijven. Maar de verdachtmakingen en het op slot zetten van bedrijven, is natuurlijk menselijk handelen.

Sener: Dit soort situaties kunnen ontstaan als er meerdere bronbestanden zijn en niet één bron voor een specifiek thema. Helemaal voorkomen kan je zoiets natuurlijk niet, maar over het algemeen wordt een proces minder foutgevoelig als je de data vanaf de schone bron ontsluit en niet via allerlei 1 op 1 koppelingen en databases. Het is nu best wel een wir war aan datastromen en machtigingen die op meerdere plekken staan. Dat is iets waar wij als JoinData boeren van proberen te overtuigen.

Nils: Mijn lievelingsterm is: ontzorgen. Zo’n fraudezaak doet dat beslist niet. Terwijl ik gewoon een gezond bedrijf ambieer, en daarnaast nog wat vrije tijd. Ik wil gewoon niet met gedoe bezig zijn dus als JoinData daar een functie heeft: graag. Het liefst zou ik ook zoveel mogelijk randzaken zoals administratie en boekhouden uitbesteden. Ligt daar ook een rol voor JoinData?

Sener: Zeker. JoinData gaat zelf geen apps maken of zelf met de datastromen aan de slag, maar door data van boeren, leveranciers en andere partijen die op het boerenerf komen vanaf de bron beschikbaar te stellen, kunnen andere bedrijven op jouw verzoek apps gaan ontwikkelen. We mikken in de start hierbij juist op jouw ergernissen. Wat kost jou teveel tijd en waar wil je geen tijd meer aan besteden? Wat voor app zou jij het liefst ontwikkeld willen hebben?

Nils: Een goeie boekhoud-app! Nu moet ik elke maand een half telefoonboek aanleveren bij mijn administrateur en boekhouder. Alle afschriften, en de bonnen en facturen erachter. Elke week ben ik er drie uur mee bezig. In de zomer, als het landwerk voorgaat, stapelt het zich op en moet ik het later inhalen. Ik zou een app willen waarbij de bank, leveranciers, verloningsbedrijven en alle andere partijen waarmee ik te maken heb zijn aangesloten waardoor ik er geen omkijken meer naar heb.

Sener: Apps ontwikkelen kosten wel geld, maar kunnen je ook tijd besparen! Hoeveel zou je overhebben voor zo’n app?

Nils: Ik denk dat 50 euro per maand de grens zou zijn. Alhoewel, als het 100 euro kost en het scheelt me 15 uur per maand, en misschien een lagere rekening van de boekhouder… Waarom niet?

Sener: Heb jij vertrouwen in JoinData?

Nils: Ikzelf wel. JoinData is in handen van de coöperaties waar wij lid van zijn, is non-profit en heeft geen belang bij de data zelf. Als het een ‘gewoon’ bedrijf was, zou ik eerder mijn bedenkingen hebben. Mijn vader had vroeger een particuliere voerleverancier. Nadat hij een keer een sample nam, bleek dat bedrijf te rommelen met het voer. JoinData zou dat in principe ook kunnen doen, maar omdat het een initiatief is van een coöperatie, heeft JoinData geen belang bij rommelen, frauderen, lekken, niks. Ondanks dat er wel eens kritiek is op een coöperatie als FrieslandCampina denk ik: ze zijn voor en van de boer. Daar voel ik me gerust bij.

Sener: Is er nog iets dat JoinData voor jou kan betekenen?

Nils: Nou… Kijk, ik heb mijn melkrobots van Lely. Lely is een superbedrijf. Maar, als individu ben je genoodzaakt hun voorwaarden te accepteren als je een robot bij ze afneemt: en daarmee ben je verplicht je data met ze te delen. Als individu begin je daar niks tegen. Dat zou JoinData kunnen doen: met meerdere boeren een vuist maken tegen ongunstige voorwaarden.

Sener: Lely is aangesloten bij JoinData en onderschrijft het beschikkingsrecht van de boer over zijn data. Dat laten ze volgens mij nu ook zien in hun voorwaarden. En ik zie dat vergelijkbare bedrijven steeds meer onderschrijven dat data geproduceerd door de boer van de boer is.  Ze snappen dat het niet meer wordt geaccepteerd, en dat ze zelf ook andermans data nodig hebben om te innoveren. Bovendien gaat het ook om toegevoegde waarde. Als het bedrijf jouw data gebruikt en jou een goed werkende app teruggeeft die jouw tijd of kosten bespaart, vind je het oké. En die innovatie op het terrein van data is echt hard nodig. Bedrijven zijn steeds beter bereid om data te delen. JoinData probeert het platform te bieden waar al die datastromen samenkomen en de boer inzicht en controle krijgt over zijn datastromen.