Interview Emiel Stam

JoinData is een onafhankelijk dataplatform opgericht om de boer controle te geven over zijn data. Onder andere FrieslandCampina, Agrifirm en CRV zijn als boerencoöperaties lid van JoinData. Alle melkveehouders in Nederland maken gebruik van JoinData via de kringloopwijzer. Maar, gaan ze JoinData ook gebruiken voor andere datastromen? Wat zijn de voor- en nadelen van datadelen? Om welke apps en innovaties zitten boeren te springen? Directeur Sener Celik gaat in gesprek met diverse boeren in Nederland om de stemming te polsen.

In het Gelderse dorpje Spijk heeft Emiel Stam een zuivelboerderij met 140 koeien en een boerderijwinkel. Het is er paradijselijk mooi, maar Stam beleefde er een nachtmerrie. Door een slecht onderhouden melkrobot stierven 49 koeien. Stam: ‘Innovatie en digitalisering zijn mooi, zo lang alles goed gaat. Maar loopt er iets fout, dan merk je hoe ongelijk je machtsverhouding is met de leverancier of dealer.’ Hoe denkt Stam, een zure ervaring rijker, over digitalisering van de landbouw en het delen van data? Hij gaat in gesprek met Jos Tholen van dataplatform JoinData.

Jos: Boeren worden tegenwoordig wel ‘datagrariërs’ genoemd. Ook jij gebruikt een melkrobot, mestrobot en voederrobot. Herken jij je in die term?

Emiel: Het suggereert dat je als boer nooit meer de stal in komt. Dat klopt niet, maar je zit wel steeds meer achter de computer om al die gegevens te registreren en analyseren. Veel boeren vinden dat vervelend. Maar tijdens de rechtszaak tegen mijn melkrobotdealer was ik blij dat ik dat gedaan had. Zonder data als bewijsmateriaal, was ik nergens geweest.

Jos: Wat zie jij als de belangrijkste obstakels binnen een datagedreven boerenbedrijf?

Emiel: Als alles goed gaat, leveren robots meer dierenwelzijn, duurzaamheid en efficiency op. Maar gaat er iets fout – de robot werkt niet naar behoren – dan heb je een enorme achterstand op je dealer of leverancier want hij heeft toegang tot al je data. Hij is expert, jij bent een leek. Toen ik het onderhoudscontract voor mijn melkrobot tekende dacht ik: dat is dus goed geregeld. Fout. In mijn geval bleek uit de data dat de robot niet werkte, maar de dealer deed niets. En toen ik het disfunctioneren probeerde aan te tonen, bleken de bestanden en back-ups uit die periode te zijn gewist. Als boer heb je dan echt een groot probleem.

Jos: JoinData is in het leven geroepen om de positie van de boer te verbeteren. Nu is het zo dat jullie iets kopen – een trekker, robot, bedrijfsmanagementsysteem of wat dan ook – en in de leveringsvoorwaarden je mogelijk al je data weggeeft. Teken je niet, dan is er geen koop. Die afhankelijkheid, daar willen wij een eind aan maken.

Emiel: Het gaat steeds over de vraag: wie is eigenaar van die data. De leverancier zegt: van mij, want wij maken de robot. De boer zegt: van mij, want wij produceren de melk.

Jos: Eigenaarschap van data is een lastige. Daarom houden wij ons bezig met de vraag: wie mag de data gebruiken? En, vooral: met welk doel? Daar hebben we een applicatie voor ontwikkeld, Mijn JoinData. Daar kan een boer inloggen. Dan ziet-ie in één oogopslag wat voor data hij allemaal produceert, wie van de toeleveranciers die data gebruiken en voor welk doel. Daar waar je vroeger met een handtekening onder de algemene voorwaarden de controle over je data kwijt was, maken wij het nu specifiek en transparant.

Emiel: Kan je dus via JoinData per onderdeel data delen? Dus bijvoorbeeld: de data van de robotbekers wel maar niet hoeveel melk ik produceer?

Jos: Ja, zo specifiek kan het. Als jij op Mijn JoinData ziet dat je trekkerproducent al jouw data gebruikt dan kun je zeggen: ik zet die machtiging gewoon uit. Dan zal die trekkerproducent jou waarschijnlijk bellen: wat doe je nu? En dan zeg jij: ik vind het prima dat jij bepaalde data gebruikt maar niet alles. Wat wel en wat niet, en voor welk doel: die dialoog moet gevoerd gaan worden. Daar moet de boer een belangrijke stem in krijgen. De boer aan het roer, zeggen wij.

Emiel: Hoe zit dit wanneer ik de algemene voorwaarden al heb getekend?

Jos: Als die leverancier en jij allebei zijn aangesloten bij JoinData, krijg je de controle terug. De leverancier kan niet meer zomaar zeggen: ik gebruik alles, bedankt.

Emiel: Waarom zou zo’n leverancier die machtspositie afstaan?

Jos: Het is een tendens die speelt in de agro. Bedrijven zien in dat ze – willen ze innovatief blijven – ook andermans data nodig hebben. En dus ook hun eigen data moeten delen. Bovendien schrijft de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) het voor om transparant te zijn over de doelbinding. Via JoinData zijn die bedrijven compliant.

Emiel: In mijn algemene voorwaarden stond dat de dealer toegang kreeg tot mijn data en robot voor onderhoudsdoeleinden en voor innovatie van zijn eigen product. Maar in feite gebruikte hij die toegang om te verhullen dat hij slecht onderhoud pleegde. Dankzij onder andere screenshots en een ICT-specialist heb ik een gedeelte kunnen terughalen, waarop de rechter slecht uitgevoerd onderhoud bewezen achtte. Hoe weet ik straks dat leveranciers die klant zijn bij JoinData zich houden aan mijn machtigingen? Hoe weet ik dat ze mijn data daadwerkelijk gebruiken voor – bijvoorbeeld – het verbeteren van de robot, en niet om te zien welke onderdelen lang meegaan en ze vervolgens te vervangen door onderdelen die sneller kapot gaan, waardoor ze meer verkopen? Is dat te controleren?

Jos: Dat is vast te controleren, maar dat is niet onze rol. Je kan nog zoveel vastleggen en digitaliseren, uiteindelijk moet je er op vertrouwen dat iemand doet wat hij zegt. Het is ook zo dat leveranciers uiteindelijk een tevreden klant willen hebben en houden.  

Emiel: Eenmaal aangesloten bij JoinData, zitten mijn data dan bij jullie in een cloud?

Jos: Nee, wij bewaren zelf geen data. Wij zijn alleen een toegangspoort die open of dicht kan, afhankelijk van de machtigingen. Is dat iets waar jij behoefte aan hebt, een kluis met al je data?

Emiel: Ja, en een app waarop ik die kan uitlezen. Nu moet ik mijn back-ups inladen op mijn melkrobot om ze te kunnen uitlezen, maar dan slaat die robot op tilt. Dus leuk dat ik mijn data heb, maar ik kan er weinig mee.

Jos: JoinData is er niet alleen voor de boer en de leverancier, maar ook voor nieuwe partijen, startups, die dit soort apps en producten gaan ontwikkelen. Via JoinData kunnen ze bij jou een verzoek om een machtiging indienen die jij dan kan beoordelen. Uiteindelijk willen we dat de positie van de boer beter wordt, én dat er handige apps worden ontwikkeld waarmee jullie bedrijfsvoering makkelijker wordt.