Hoe kijken veehouders aan tegen datadelen? Welke ontwikkelingen zoeken zij? Hoe kijken ze aan tegen het eigenaarschap van data? Welke apps en innovaties kunnen boeren goed gebruiken? Directeur Sener Celik gaat in gesprek met diverse boeren en organisaties in Nederland om de stemming te polsen.
Heleen (42) Lansink heeft met haar man Rogier een melkveebedrijf in Haaksbergen (Ov.). Ze melken 85 melkkoeien en hebben 40 stuks jongvee. Het bedrijf omvat 50 hectare grond. Een klein deel van de melk verkopen ze zelf aan huis via hun melktap met de naam De Melktapperij. Ze geeft spreekbeurten, is dagvoorzitter en columnist. Ze is (nog) geen deelnemer aan JoinData en gaat in gesprek met JoinData-directeur Sener Celik over data.
“Ik heb opgezocht wat JoinData doet”, opent Heleen het gesprek voortvarend aan de tuintafel met uitzicht op het glooiende Twentse landschap. “Ik heb behoefte aan data, maar wist niet precies wat jullie doen. Ik denk dat veel melkveehouders niet bewust zijn van hoeveel data er gedeeld wordt. Momenteel zie ik onze data als een visvijver. Er zit data in van de KringloopWijzer, de meitelling, bemestingsplan, CRV, FrieslandCampina en de melkrobot. Die data moet weer in allerlei verschillende systemen en dat past niet altijd op elkaar.
Ik heb wel de wens dat data meer gebruikt wordt, maar twijfel ook over wat je dan weggeeft als boer. Wij zijn zelf strikter geworden met wie wat mag zien. Veel instanties willen bijvoorbeeld inzicht in onze KringloopWijzer. Wij doen mee aan het project Vruchtbare Kringloop Overijssel, dus zij mogen het inzien. FrieslandCampina ook, maar verder alleen als het bijdraagt aan onze bedrijfsvoering. Toch is data delen momenteel onderdeel van onze bedrijfsvoering. In een studiegroep gingen we aan de slag met het Totale Eiwit-aanbod. We komen van 170 en het zit nu op 150. We deelden ervaringen en leerden van elkaar.”
“Onderdeel zijn van die data”
Heleen vervolgt: “Maar data delen kan ook een keerzijde hebben. Zo bleek er een onderzoek naar het ontploffingsgevaar van emissiearme vloeren door Mineral Valley Twente, maar ik wist helemaal niet dat ik onderdeel was van dat onderzoek. Ook Louis Bolk wil nu die data. Maar dat wil ik alleen als ik ook zelf onderdeel ben van die data. Niet zomaar. Door onze deelname aan de Vruchtbare Kringloop Overijssel is de KringloopWijzer nu een managementtool voor ons geworden, geen afvinklijstje. Dan levert data je ook echt iets op.”
Sener: “Bij ons behandelen we alle data als persoonsgevoelig, omdat je data over de koe zo kunt terugleiden naar een adres en dus naar een persoon.”
Heleen: “Ik zie data ook echt als kans en niet als bedreiging. Die datastroom is er gewoon.”
Sener legt uit: “JoinData is een coöperatie van FrieslandCampina, Agrifirm, CRV, LTO Nederland, Cosun, Avebe, Vion, POV, Rabobank en VLB Accountants.”
Heleen: “Maar dat zijn allemaal organisaties, behalve LTO en POV, die erbij gebaat zijn dat wij zoveel mogelijk blijven produceren. Hoe is het boerenbelang hierin gediend? Ik had het liever vanuit de boeren gehad, dan vanuit het bedrijfsleven. Ik denk dat er juist meer wantrouwen is dan vertrouwen richting JoinData door al die partijen erachter.”
Sener: “Feitelijk is JoinData ook via de boeren geïnitieerd. De belangenbehartigende organisaties en de coöperaties dienen met de steun aan JoinData hun leden c.q. de boeren en tuinders. JoinData is een open platform en non-profit coöperatie waar al jouw leveranciers op aan kunnen sluiten, zodat jij al jouw datastromen via JoinData in de grip hebt. De belangenbehartigende organisaties en de coöperaties dienen met de steun aan JoinData dus hun leden.
De onafhankelijke Raad van Commissarissen heeft geen binding met de leden. En een onafhankelijke auditcommissie ziet erop toe dat het platform conform missie (boer aan het roer van zijn data) werkt. Deze commissie bestaat uit vertegenwoordiging vanuit LTO, POV en de VLB-kantoren Ook hebben we een adviesraad van boeren die ons gevraagd en ongevraagd advies geeft. Dit doen we juist om te onderstrepen dat JoinData in het leven is geroepen de datapositie van de boeren en tuinders sterk te verbeteren.”
“Wees er voorzichtig mee”
Heleen: “Als boer lees je: ‘data is van jou, maar wees er voorzichtig mee’. Daardoor wordt het een soort van bedreiging. Via EDI-Zuivel had de dierenarts ook inzicht in onze financiële resultaten.”
Sener: “Dat kan straks gelukkig niet meer. De kern van JoinData is dat de boer aan het stuur staat. Het doel is dat boeren meer gaan ondernemen met data. Dan kun je opnieuw positie innemen. Deelname aan JoinData kost €50 per jaar. We maken inzichtelijk wie waar inzicht in heeft en de boer kan op elk moment op de rode knop drukken om inzicht te beperken. Jij hebt de controle.”
Heleen reageert: “Ik wil alleen dát delen waar een bedrijf iets mee gaat doen, niet meer. Ik ben in Iowa geweest waar Bayer en John Deere samenwerken. Ik werd er bang van. Er zit software in de trekker vanuit Monsanto en Google.”
“China werkt veel met data”
Heleen volgde het afgelopen jaar een Nuffield Scholarship. Een beurs die jaarlijks aan zo’n 70 talentvolle boeren wereldwijd worden uitgereikt. “Deze ervaring is met geen pen te beschrijven. Ik was voor Nuffield in China en de overheid daar stelt alles in het werk om de voedselzekerheid goed te houden. Zo kun je op een app van de bank intoetsen dat je 3 ton nodig hebt en binnen 4 minuten is je lening bevestigd op basis van je betalingsgegevens. Er wordt daar ook veel meer met data gewerkt. Je kunt 10 mandarijnen online kopen en ’s avonds heb je ze aan je deur. Ze vertrouwen daar een digitale bestelling meer dan eentje bij een marktkoopman. Het nadeel is wel dat er minder écht contact is.”
Wie is Heleen Lansink
Geboren11 februari 1979
OpleidingAcademie voor Lichamelijke opvoeding en docent Zorg en Welzijn
LoopbaanAnimator camping en events, docent bewegingsonderwijs op speciaal onderwijs, docent zorg en welzijn en huidig agrarisch ondernemer melkveehouderij
NevenfunctiesEigenaar De Melktapperij, organisatie, educatie en adviesbureau, moderator, spreker met kennis van de agrarische sector
“De melkveehouderijen halen ook bizarre technische resultaten. Wij waren op een bedrijf waar alle koeien 10.000 liter melk per jaar geven met een prima vet- en eiwitgehalte. Maar ze kopen wel alles in. De alfalfa laten ze inschepen uit Australië. Ik denk dat we nog wel 10 jaar zuivel kunnen verkopen aan China, maar daarna kunnen ze het zelf. Dus we moeten samenwerken met ze.”
“Vrouwen op de boerderij”
Heleen vervolgt over haar onderzoek binnen Nuffield: “Het boerenleven is best wel een gesloten (mannen-)bubbel. De melktap is onze deurbel naar de omgeving. Vrouwen hebben vaak een holistischer beeld van het ondernemerschap. Er ligt nog zoveel onbenut potentieel bij de boerin, juist zij is in staat om die gesloten agrarische bubbel te doorbreken. Daar heb ik onderzoek naar gedaan tijdens mijn Nuffield Scholarship.”
“Data over de bodem”
“Wij boeren hier vooral met de kracht van de natuur”, vervolgt Heleen. “We gebruiken bijvoorbeeld geen glyfosaat en maar 30% van de geadviseerde hoeveelheid kunstmest. Toch is de productie van de koeien gelijk en de gezondheid van de koeien verbeterd. Daarmee creëren we een meerwaarde en die waarde moeten we positioneren. En bij die positionering speelt data-vastlegging en – ontwikkeling een grote rol. Gek dat er zoveel data is om mee te sturen als het gaat over koeien en melk, maar zo weinig over de bodem.”
