Maatschap Molenaar: “Het doel is goed, de tijd is ongelukkig”

“Ik was een van de eersten die met stappentellers bij de koeien begon. Maar in al die jaren dat we ze gebruiken, hebben we de data die we ermee verzamelen nooit kunnen gebruiken om er meer informatie uit te halen.”

Melkveehouder Jacob Molenaar noemt bovenstaand voorbeeld in het gesprek dat hij samen met zijn echtgenoot Marianne Molenaar-Breedveld en hun zoon Johan voert met directeur Sener Celik van JoinData. Hij vulde in een recente enquête in dat hij wel interesse had in een gesprek over data en werd uit de inzenders gekozen als winnaar.

Celik knikt en reageert dat het beter benutten van de sterk groeiende stroom data van veehouders een van de redenen was om JoinData op te richten. “De grote coöperaties in de zuivelketen onderkenden deze uitdaging. Het bleek al snel dat je boerendata alleen beter kunt benutten als je er eerst voor zorgt dat de boer weer grip krijgt op zijn eigen data. Daarom richt JoinData zich nu vooral op het gemakkelijk en veilig regelen van de machtigingen voor het gebruik van data.”

Dat herkennen de leden van maatschap Molenaar-Breedveld zeker. Ze moeten soms leveringsvoorwaarden ondertekenen waar in staat dat alle data door de machinefabrikant kunnen worden gebruikt. “Je kunt dan wel bezwaar maken, maar daarin sta je als individuele boer natuurlijk niet sterk”, aldus Johan Molenaar. “Ze zeggen gewoon: dan leveren we de machine niet.” Celik: “Precies. Dus als we ervoor zorgen dat steeds meer boeren en ketenpartijen meedoen met JoinData, kunnen we ervoor zorgen dat jullie grip houden op je eigen data.”

Tot zover de overeenstemming over het belang van data benutten en het waterdicht regelen van de datastromen zodat de boer aan het roer staat. Jacob Molenaar is ook kritisch. “Voor mij is JoinData nog niet goed genoeg. Ik moet soms veel moeite doen om gegevens automatisch binnen te krijgen voor bijvoorbeeld de Kringloopwijzer of voor BEX. Ik heb bijvoorbeeld een leverancier wel gemachtigd via JoinData, maar dan komen de data toch niet binnen.” Celik legt uit dat dit te maken kan hebben met technische oorzaken: “Als de betreffende leverancier een detail wijzigt in de aanlevering, bijvoorbeeld dat ergens een extra nulletje staat, loopt het niet goed. Dit zijn aanloopproblemen en die lossen we op. Inmiddels hebben we ingebouwd dat een dataleverancier een seintje krijgt bij dit soort problemen. Er zijn al circa 260 leveranciers gekoppeld aan ons platform; bijvoorbeeld bijna alle veevoederbedrijven.”

Ook de manier waarop de betaling voor het gebruik van het machtigingenportaal Mijn JoinData is geregeld kan op weinig enthousiasme rekenen bij de maatschap. “We kregen een mail met het verzoek om te betalen. Als je dat gaat doen, moet je eerst een heleboel gegevens invoeren en dan ook nog een machtiging afgeven. Dat geeft geen prettig gevoel.” Celik knikt, hij kent de kritiek. “Wij moeten het wel op deze manier doen, omdat we de gegevens van jullie als ondernemers nog niet hebben. Die gegevens zijn bekend bij bijvoorbeeld de grote coöperaties, in jullie geval bij FrieslandCampina. Maar zij mogen ons die persoonsgegevens niet verstrekken en dat is volkomen terecht. We hebben immers de AVG voor de bescherming van persoonsgegevens en die is ook voor ons heilig.”

Dat snappen Jacob, Marianne en Johan. Maar waarom zo’n gedoe over 50 euro? “Het gaat ons niet om de hoogte van het bedrag, maar van mij mag je er wel de btw bij zetten, want dan is het ruim 60 euro”, aldus Jacob. Maar waarom worden deze kosten niet via de zuivelheffing van ZuivelNL geïnd, zoals het tot nu toe altijd is gegaan? “Wij willen zo transparant mogelijk zijn. Daarin past dat je als veehouder weet wat JoinData voor je doet en wat je daarvoor kwijt bent. Natuurlijk is het gemakkelijker als het via de zuivelheffing zou lopen, aangezien we met een heel klein team dit voor elkaar proberen te boksen. Maar wij willen gewoon laten zien wat we doen en onze gebruikers inzicht geven in wat de kosten daarvoor zijn. Alleen met een open relatie en vertrouwen bij de veehouders kunnen we een succes maken van JoinData.”

Johan reageert: “Op zichzelf is daar niets mis mee. Maar JoinData is iets nieuws en je confronteert veel boeren met iets waar ze zich niet comfortabel bij voelen. Namelijk dat ze al heel veel data delen zonder dat ze het weten of zonder dat het goed is geregeld. Dat verklaart denk ik voor een groot deel de afwachtende houding.”

Sener Celik herkent dat. “Maar ik zie ook dat ons platform in een behoefte voorziet. Er zijn al 5.700 melkveehouders die ons nieuwe portaal gebruiken.” Dat mag zo zijn, maar voor een deel voelen die veehouders zich gedwongen, want data delen via JoinData wordt door bijvoorbeeld de zuivelindustrie verplicht gesteld. Marianne: “Ik snap heel goed dat het in ons belang is om het met z’n allen goed te regelen. Maar het voelt ook als het zoveelste dat je moet als boer. En nog niet iedereen ziet de voordelen van de aanpak van JoinData.”

Een ander aspect dat JoinData parten speelt is het wantrouwen bij boeren als het over data delen gaat. Veel veehouders denken dat JoinData hun data in handen krijgt en kan doorspelen of verkopen aan andere partijen. Daarbij wordt vaak de overheid genoemd, bijvoorbeeld RVO, die dan alles kan inzien over je bedrijf. “Dat wantrouwen is de afgelopen tijd gegroeid, want we vertrouwen de overheid gewoon niet meer”, zegt Jacob. Ook op het erf van de maatschap Molenaar-Breedveld hangt de nationale driekleur op z’n kop.

Sener Celik kent de misverstanden en het wantrouwen. “JoinData zorgt er juist voor dat veehouders grip houden op hun data. Met machtigingen voor wie welke data waarvoor mag gebruiken. Niet meer en niet minder. JoinData kan geen data delen met de overheid zonder een machtiging van de veehouder. Zonder machtiging, geen datatransport. Wij slaan bij voorkeur zo min mogelijk bedrijfsdata op. En spelen data dus niet door aan derden, zonder goedgekeurde machtiging van de boer, dus ook niet aan de overheid.” Voor een juiste werking van het platform slaat JoinData bijvoorbeeld wel de machtigingen zelf op (anders kan je ze niet tonen). 

Jacob, Marianne en Johan knikken. Ze geloven de directeur van JoinData en zijn even stil. Dan zegt Johan: “Het is een ongelukkige tijd nu. Maar JoinData kan er natuurlijk niets aan doen dat wij de overheid niet kunnen vertrouwen. Jullie doel is goed, dus blijf vertellen wat het boeren oplevert. Dan komt het zeker goed.”